Thưa các đồng chí trong đoàn công tác Trung ương,

Thưa các đồng chí Lãnh đạo Bộ y tế,

Thưa các Thầy thuốc, các giáo sư, bác sĩ, cán bộ, nhân viên ngành y tế và các đồng chí Đại biểu tham dự buổi làm việc.

Cách đây 70 năm, ngày 27/2/1955, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho ngành y tế với những lời căn dặn vô cùng sâu sắc. Bác dặn cán bộ ngành y phải thấm nhuần câu nói "Lương y phải như từ mẫu" và yêu cầu Chính phủ "Xây dựng một nền y tế thích hợp với nhu cầu của nhân dân ta", "phải dựa trên nguyên tắc khoa học, dân tộc và đại chúng"... Từ đó ngày 27/2 trở thành Ngày Thầy thuốc Việt Nam. Những lời dạy của Bác Hồ đã trở thành kim chỉ nam hành động cho các nhà lãnh đạo, cho các thế hệ thầy thuốc và là phương châm xuyên suốt của toàn ngành y tế trong bảy thập kỷ qua.

Trải qua chặng đường 70 năm xây dựng, lao động, cống hiến và trưởng thành, ngành y tế Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc cả về số lượng và chất lượng, đáp ứng nhu cầu ngày một cao hơn về chăm sóc y tế, khám chữa bệnh cho người dân. Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá cao về việc thực hiện các mục tiêu thiên niên kỷ trong lĩnh vực y tế của Liên Hợp Quốc, với nhiều chỉ số về hệ thống y tế và sức khỏe cộng đồng vượt trội so với nhiều quốc gia có cùng mức phát triển. Hệ thống y tế nước ta đã không ngừng được củng cố, mở rộng từ Trung ương tới địa phương; từ đô thị tới các vùng rừng núi, hải đảo, vùng khó khăn, xa xôi hẻo lánh. Trình độ chuyên môn, năng lực nghiên cứu, khả năng thực hành của đội ngũ y bác sĩ ngày càng nâng cao bên cạnh các máy móc, trang thiết bị y tế, thuốc men ngày một hiện đại, tiên tiến. Năng lực y tế của chúng ta hiện nay không chỉ đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe nhân dân mà còn góp phần quan trọng vào sự phát triển của y học thế giới. Ngành y tế Việt Nam đang ngày càng khẳng định vai trò trong việc chung tay giải quyết những thách thức y tế mang tính toàn cầu.

Những đóng góp to lớn của ngành y tế trong sự nghiệp chăm sóc sức khỏe nhân dân và sự phát triển đất nước đã được Đảng, Nhà nước ghi nhận bằng những phần thưởng cao quý. Hàng nghìn thầy thuốc đã được tôn vinh với danh hiệu Anh hùng Lao động, Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân, Chiến sĩ Thi đua toàn quốc, Thầy thuốc Nhân dân, Nhà giáo Nhân dân, Thầy thuốc Ưu tú, Nhà giáo Ưu tú... Cùng với những danh hiệu cao quý ấy, điều quan trọng nhất chính là sự tin yêu và lòng biết ơn của nhân dân đối với đội ngũ thầy thuốc, những người đã không ngại khó khăn, gian khổ, tận hiến cho sự nghiệp chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Không phải ngẫu nhiên mà xã hội dành từ "Thày", từ "Mẫu" đối với những người cống hiến cho ngành y.

Thưa các đồng chí,

Nhìn lại lịch sử y học Việt Nam, chúng ta có thể khẳng định y học dân tộc gắn liền với quá trình dựng nước và giữa nước. Ngay từ thời Hùng Vương, người Việt đã sử dụng thảo dược, châm cứu và các phương pháp dân gian để chữa bệnh. Thời Lý-Trần đã thành lập Thái Y viện để chữa trị bệnh và nghiên cứu y học. Danh y Tuệ Tĩnh (thế kỷ 14) là người đặt nền móng cho cho nền y học dân tộc với triết lý "Nam dược trị Nam nhân", Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (thế kỷ 18) đã lừng danh với "Lĩnh Nam bản thảo" và "Y tông tâm lĩnh". Thời cận đại, chúng ta có Viện Pasteur Sài Gòn (1891), Viện Pasteur Nha Trang (1895), Bệnh viện Chợ Rẫy (1900), Nhà thương bảo hộ - Bệnh viện Việt Đức (1904),  Bệnh viện Bạch Mai (1911)...

Ngành y tế Việt Nam hiện đại được hình thành và phát triển mạnh mẽ trong những năm tháng gian lao của đất nước. Khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và sau đó là kháng chiến chống Mỹ bước vào giai đoạn cam go, đội ngũ thầy thuốc đã trở thành những người chiến sĩ trên mặt trận cứu chữa thương binh, bệnh binh và nạn nhân chiến tranh. Trong hoàn cảnh thiếu thốn đủ bề, các bác sĩ, y sĩ, điều dưỡng viên đã lập nên những bệnh viện dã chiến ngay giữa rừng sâu, trong hang động, dưới hầm trú ẩn và những nơi ác liệt nhất. Nhiều tấm gương y bác sĩ thời chiến đã trở thành biểu tượng của lòng dũng cảm, tinh thần bất khuất và trí tuệ Việt Nam. Bác sĩ Đặng Văn Ngữ, người đã hy sinh trên đường ra chiến trường nghiên cứu thuốc chống sốt rét cho bộ đội. Giáo sư, bác sĩ Tôn Thất Tùng với phương pháp phẫu thuật gan nổi tiếng đã cứu sống hàng nghìn thương binh. Liệt sĩ, bác sĩ Đặng Thùy Trâm đã trở thành biểu tượng và niềm tự hào của một thế hệ cầm súng vào giai đoạn lịch sử không thể nào quên của dân tộc. Những hình ảnh bác sĩ, y tá cõng thương binh băng qua bom đạn, phẫu thuật trong điều kiện thiếu thốn thiết bị y tế, hay những người lính quân y chấp nhận hy sinh để bảo vệ người bệnh đã khắc sâu vào tâm trí của nhiều thế hệ.

Bước sang giai đoạn Đổi mới, ngành y tế cũng có những thay đổi quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ và bảo đảm công bằng trong chăm sóc sức khỏe. Một trong những cải cách lớn nhất là sự ra đời của hệ thống bảo hiểm y tế vào năm 1992, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc giảm gánh nặng chi phí khám chữa bệnh cho người dân. Từ một mô hình bảo hiểm y tế tự nguyện, đến nay, tỉ lệ người tham gia bảo hiểm y tế đã đạt trên 94% dân số, góp phần bảo đảm mọi người dân đều có quyền tiếp cận dịch vụ y tế với chi phí hợp lý.

Ngoài ra, chủ trương xã hội hóa y tế cũng được thúc đẩy, cho phép các bệnh viện tư nhân phát triển song song với hệ thống bệnh viện công lập, tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, cải thiện chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh. Các bệnh viện tư, bệnh viện quốc tế xuất hiện ngày càng nhiều, góp phần giảm tải cho các cơ sở y tế công lập, đặc biệt là ở các đô thị lớn.

Những thập kỷ gần đây, ngành y tế Việt Nam đã có những bước đột phá trong việc nâng cao chất lượng điều trị, ứng dụng công nghệ cao và phát triển y học hiện đại. Các bệnh viện tuyến Trung ương như Bệnh viện Việt Đức, Bạch Mai, Chợ Rẫy, Trung ương Huế, Bệnh viện 108... đã làm chủ nhiều kỹ thuật y học tiên tiến. Các bác sĩ của chúng ta đã thực hiện thành công các ca ghép tạng phức tạp như ghép thận, ghép gan, ghép tim, ghép phổi… giúp cứu sống nhiều bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. Phẫu thuật bằng robot được triển khai trong các lĩnh vực ngoại khoa, tiết niệu, thần kinh, ung bướu, giúp nâng cao độ chính xác trong điều trị. Công nghệ tế bào gốc được ứng dụng điều trị hiệu quả nhiều bệnh lý về máu, chấn thương tủy sống, xơ gan, ung thư.

Ngành Y tế cũng đã đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong việc nâng cao tuổi thọ và cải thiện chất lượng sống cho người dân. Tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam không ngừng được cải thiện, tăng từ khoảng 38 tuổi năm 1945, lên 60 tuổi (giai đoạn 1975-1980) và lên mức trung bình 74,5 tuổi hiện nay.

Cùng với sự phát triển của hệ thống y tế, công tác đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế đã được chú trọng, giúp Việt Nam có một đội ngũ bác sĩ, chuyên gia y tế đạt trình độ quốc tế. Các trường đại học y khoa hàng đầu như Đại học Y Hà Nội, Đại học Y Dược TPHCM, Đại học Y Dược Huế… không ngừng đổi mới chương trình đào tạo, tăng cường thực hành lâm sàng, tiếp cận những tiến bộ y học tiên tiến. Bác sĩ Việt Nam ngày nay có trình độ chuyên môn ngang tầm thế giới, có thể thực hiện các kỹ thuật y học tiên tiến không thua kém các nước phát triển. Nhiều bác sĩ Việt Nam đã công bố các công trình nghiên cứu có giá trị, được cộng đồng y học thế giới đánh giá cao.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, ngành y tế Việt Nam cũng đang đối mặt với nhiều thách thức lớn, đòi hỏi sự đổi mới mạnh mẽ để bảo đảm mục tiêu chăm sóc sức khỏe toàn dân trong tình hình mới. Những thách thức này không chỉ đến từ những yếu tố nội tại của ngành mà còn bởi các yếu tố kinh tế, xã hội và công nghệ.

Dịp chúng ta kỷ niệm 70 năm thực hiện lời Bác dạy, chúng ta đã báo cáo với Bác kết quả thực hiện lời dạy này. Tuy nhiên chúng ta vẫn còn trăn trở với những gì chưa làm được, đặc biệt với mong muốn của Bác là "xây dựng một nền y tế thích hợp với nhu cầu của nhân dân ta" và "phải dựa trên nguyên tắc khoa học, dân tộc và đại chúng".

Một trong những thách thức lớn nhất của ngành y tế là thực hiện nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe nhân dân, sức khỏe cộng đồng, tạo được nguồn nhân lực chất lượng tốt cho xã hội, tạo được cuộc sông khỏe mạnh, hạnh phúc cho mọi người dân. Ai cũng được chăm sóc sức khỏe để đạt được mong muốn kéo dài tuổi thọ và có cuộc sống mạnh khỏe, xã hội trong lành, không có dịch bệnh, không có nguy hiểm. Đây là mục tiêu của Đảng, của chế độ, cũng là điều mong muốn của nhân dân. Phấn đấu tuổi thọ trung bình của người dân là 80 tuổi, 90 tuổi và 100 tuổi.

Ngành y tế không phải chỉ là khám chữa bệnh mà phải là phòng ngừa bệnh tật. Ngành y tế có công tác y tế dự phòng nhưng chưa đáp ứng được như mong muốn. Qua phòng chống dịch COVID-19 và một số đợt dịch bệnh khác vừa qua, ngành y tế đã bộc lộ những hạn chế yếu kém của công tác phòng chống dịch, nhất là trong y tế dự phòng. Cần tập trung đánh giá để rút ra những bài học trong công tác chỉ đạo, công tác chuyên môn. Cùng với đó, công tác phòng chống các bệnh thông thường (ung thư, tim mạch, nội tiết, gan, phổi...) cũng đang gặp nhiều khó khăn cần khác phục sớm.

Bên cạnh đó, việc bảo vệ môi trường sống, công tác rèn luyện sức khỏe thường xuyên, chăm sóc sức khỏe cho người yếu thế (người già, trẻ nhỏ, phụ nữ, người tàng tật, người nghèo, trẻ mồ côi, người không nơi nương tựa...) chưa được chu đáo. Công tác kiểm soát thực phẩm, vệ sinh ăn uống, chế độ dinh dưỡng phòng bệnh trước các nguy cơ...

Công tác khám sức khỏe thường xuyên cho nhân dân chưa được đặt ra nghiêm túc. Bệnh tật phải được điều trị trước khi trở thành mãn tính.

Công tác tuyên truyền phòng bệnh trong nhân dân, giáo dục y tế công đồng để mọi người tự phòng bệnh, nâng cao khả năng tự tăng cường đề kháng còn hạn chế.

Thứ Hai: Vấn đề y đức trong ngành là một yêu cầu cần được quan tâm giải quyết. Các đồng chí tự hào có truyền thống khám chữa bệnh của dân tộc, các danh y hành nghề với đạo lý và y đức mang tính dân tộc, đặc biệt chúng ta có lời Bác căn dặn "Lương y như từ mẫu". Tuy vậy, đâu đó vẫn có những thầy thuốc, người trong ngành y thiếu trung thực trong hành nghề, thậm chí đạo đức nghề nghiệp kém, thiếu trách nhiệm với người bệnh, phân biệt đối xử trong khám, điều trị bệnh, thiếu trách nhiệm, thờ ơ trước nỗi đau của người bệnh, vụ lợi, đặt lợi ích vật chất lên trên trách nhiệm của thầy thuốc. Còn hay không những thày thuốc không có bằng cấp thật, chạy thành tích, đánh cắp đề tài, công trình nghiên cứu của đồng nghiệp, chỉ lo toan lợi ích cá nhân... và nguy hiểm nhất là quên thực hiện lời Bác dạy đối với cán bộ ngành y.

Thứ Ba: Hệ thống y tế cơ sở của chúng ta cũng còn nhiều hạn chế, bất cập. Đầu tư cho y tế tuyến cơ sở chưa đáp ứng nhu cầu thực tế; nhiều trạm y tế xã, trung tâm y tế huyện chưa được trang bị đầy đủ cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại; tình trạng thiếu hụt thuốc, vật tư y tế vẫn xảy ra, đặc biệt tại các vùng nông thôn và miền núi. Tuyến y tế cơ sở hiện luôn thiếu bác sĩ và nhân lực. Một số vùng khó khăn vẫn gặp trở ngại trong việc triển khai tiêm chủng mở rộng do địa hình phức tạp, nhân viên y tế hạn chế. Hệ thống y tế cơ sở yếu nên để xảy ra tình trạng quá tải ở bệnh viện công, tuyến trên. Ảnh hướng lớn đến chất lượng khám chữa bệnh.

Thứ Tư: Về nguồn lực, dù chúng ta đã có hệ thống đào tạo y khoa phát triển, nhưng ngành y tế vẫn đối mặt với tình trạng thiếu nhân lực, thiếu các chuyên khoa đặc thù, nhất là là tại vùng sâu, vùng xa. Thu nhập của nhân viên y tế, nhất là ở bệnh viện công, còn thấp so với khối lượng công việc và mức độ rủi ro. Điều này khiến nhiều bác sĩ, y tá giỏi chuyển sang khu vực tư nhân hoặc ra nước ngoài làm việc. Các địa phương vùng sâu, vùng xa, hải đảo gặp khó khăn trong việc thu hút và giữ chân nhân viên y tế. Khả năng chuyên môn có sự chênh lệch lớn giữa các tuyến. Từ hàng chục năm trước, chúng ta đã xác định rõ: "Nghề y là một nghề đặc biệt, cần được tuyển chọn, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ đặc biệt." Tuy nhiên, nhìn lại đến nay, chúng ta mới chỉ có tuyển chọn, đào tạo đặc biệt, chứ chưa có được việc sử dụng và đãi ngộ đặc biệt.

Thứ Năm: Gần đây là tình trạng nhiều bệnh viện công gặp khó khăn trong việc đấu thầu mua sắm thuốc, trang thiết bị và vật tư y tế. Nguyên nhân chủ yếu cơ chế đấu thầu còn nhiều bất cập, khiến một số loại thuốc thiết yếu không thể trúng thầu do giá thấp hoặc nhà cung cấp không tham gia. Tình trạng thiếu thuốc, đặc biệt là thuốc hiếm, thuốc mới khiến bệnh nhân không được thụ hưởng hoặc phải chờ đợi hoặc tự tìm mua với giá cao hơn, theo con đường "hàng xách tay" hay đặt hàng cá nhân. Ở một số bệnh viện, cơ sở vật chất xuống cấp không được quan tâm đầu tư kịp thời, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường làm việc của các y, bác sĩ và điều kiện khám, chữa bệnh cho bệnh nhân. Nhiều trang thiết bị y tế tiên tiến, hiện đại không xuất hiện tại các bệnh viện công vì bị khống chế bởi quy chế đấu thầu hay một số quy định hành chính khác.

Việc ứng dụng công nghệ và số hóa y tế cũng còn chậm. Mặc dù y tế thế giới đang chuyển nhanh sang chăm sóc sức khỏe thông minh, số hóa thông tin bệnh án nhưng tại Việt Nam, chuyển đổi số trong y tế vẫn gặp nhiều rào cản. Bệnh án điện tử, y tế từ xa chưa được triển khai rộng rãi, nhiều bệnh viện vẫn sử dụng giấy tờ thủ công. Chúng ta cũng thiếu cơ sở hạ tầng công nghệ để đồng bộ dữ liệu sức khỏe trên toàn quốc; chưa có chính sách khuyến khích mạnh mẽ cho các công ty khởi nghiệp công nghệ y tế, việc áp dụng thành tựu công nghệ trong khám chữa bệnh còn hạn chế.