Dưới góc nhìn từ lý luận y học cổ truyền, 'Bóng cười' – Một thú tiêu khiển mang lại nụ cười ngắn, nhưng hậu qủa lâu dài.


Trong xã hội hiện đại, xu hướng tìm kiếm cảm giác lạ, giảm căng thẳng tạm thời bằng các chất kích thích đang ngày càng phổ biến, đặc biệt trong giới trẻ. Một trong số đó là việc sử dụng khí cười – hay còn gọi là bóng cười (khí N₂O – nitrous oxide). Với đặc tính gây ra cảm giác phấn khích, cười ngắn hạn, bóng cười được xem như một thú vui giải trí vô hại. Tuy nhiên, ẩn sau nụ cười chớp nhoáng ấy là những hậu họa khó lường về thể chất, tinh thần và trí tuệ. Dưới góc nhìn Y học cổ truyền, hành vi này không chỉ gây rối loạn khí huyết, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến lục phủ ngũ tạng của con người.


Khoa Y học cổ truyền - Bệnh viện 199 (Bộ Công an)


1. Y học cổ truyền nhìn nhận khí và thần là cốt lõi của sự sống


Theo Y học cổ truyền, con người tồn tại và vận hành hài hòa nhờ sự phối hợp của ngũ tạng (Tâm, Can, Tỳ, Phế, Thận) và tam bảo (Tinh – Khí – Thần). Trong đó, Thần là biểu hiện của hoạt động tinh thần, ý chí, nhận thức, cảm xúc. Khí là năng lượng vận hành toàn thân, giúp duy trì sự sống và điều hòa hoạt động tạng phủ.


"Tâm chủ Thần, Can chủ Sơ tiết, Thận tàng Tinh sinh Tủy", nuôi dưỡng não bộ và điều khiển hành vi. Khi con người sử dụng bóng cười – một tác nhân làm biến đổi hoạt động thần kinh đột ngột, thì Thần bị nhiễu loạn, Khí bị đảo lộn, lâu ngày gây rối loạn khí huyết, tổn thương các tạng chủ lực.


2. Tác động của bóng cười dưới lăng kính tạng phủ


· Tâm bị tổn thương: Tâm chủ huyết mạch và thần trí. Khí N₂O tác động vào hệ thần kinh trung ương, làm rối loạn nhịp tim, chóng mặt, lo âu, hoang tưởng – đó là biểu hiện của 'Tâm thần bất túc', dễ dẫn đến 'Tâm hỏa vượng, hư phiền, mất ngủ, mộng mị'.


· Can khí nghịch và Can dương vượng: Bóng cười gây kích thích hưng phấn quá mức, dẫn đến Can khí uất nghẽn hoặc nghịch xung lên trên. Hậu quả là đau đầu, chóng mặt, bứt rứt, cáu gắt – đặc điểm điển hình của 'Can dương thượng kháng'.


· Thận tinh bị hao tổn: Thận là gốc của Tinh – Khí – Thần. Dùng bóng cười lâu dài gây mệt mỏi, suy nhược, giảm trí nhớ, rối loạn cảm giác, liệt tứ chi – biểu hiện của Thận tinh suy, ảnh hưởng đến Tủy não và chức năng vận động.


· Tỳ khí hư: Một số người sử dụng bóng cười thường ăn uống kém, tiêu hóa rối loạn. Đây là biểu hiện của 'Tỳ hư sinh đàm', dẫn đến đầu óc nặng nề, tâm trí trì trệ.


3. Hậu họa dài lâu – Không chỉ ở thân thể


Khí cười chỉ tạo cảm giác “cười” trong vài giây, nhưng gây hậu quả dài lâu trên cả 3 mặt:


· Thể chất: Rối loạn thần kinh, suy giảm miễn dịch, tê liệt chi.


· Tinh thần: Lo âu, trầm cảm, mất khả năng kiểm soát hành vi.


· Trí tuệ: Suy giảm trí nhớ, rối loạn tư duy, ảnh hưởng học tập và công việc.


Y học cổ truyền gọi đây là “Thất thần, Tinh khí tổn thương”, khó phục hồi nếu lạm dụng trong thời gian dài.


BS.CKI Trần Thị Thủy - Trưởng khoa Khoa Y học Cổ truyền, Bệnh viện 199 (Bộ Công an): "Người dân không nên thử giải trí hay sử dụng bóng cười để tránh lạm dụng, phụ thuộc khí N₂O, nên có lối sống lành mạnh bằng việc tập thể dục, thể thao, chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt điều độ, thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ".


Tại Khoa Y học cổ truyền Bệnh viện 199, đã tiếp nhận 1 số ca hút bóng cười, điển hình gần đây có bệnh nhân Nữ 20 tuổi, thường xuyên hút bóng cười (3–4 lần/tuần, mỗi lần 5–10 quả) trong 1 năm. Bệnh nhân vào viện với triệu chứng: tê bì 2 chân, đi đứng loạng choạng, mất ngủ, giảm trí nhớ. Người bệnh không có tiền sử bệnh lý nền. Khám lâm sàng cho thấy tình trạng tê bì lan tỏa ở cả hai chân, đặc biệt rõ ở các đầu ngón; sức cơ chi dưới giảm còn 4/5, được các bác sĩ chẩn đoán: Tổn thương thần kinh ngoại biên do thiếu vitamin B12 do hít khí N₂O.


Theo Y học cổ truyền thì Thất thần do Tâm khí hư, Can khí uất, Thận tinh suy. Khoa Y học cổ truyền đã điều trị bằng các phương pháp y học cổ truyền điện châm, xoa bóp, thủy châm và điều chỉnh lối sống. Sau 1 tuần điều trị bệnh nhân phục hồi tốt cả thể chất và tinh thần.


Như vậy, “Bóng cười” có thể mang lại vài giây vui vẻ nhưng để lại nhiều hậu quả lâu dài mà cả Y học hiện đại lẫn Y học cổ truyền đều cảnh báo. Dưới góc nhìn Y học cổ truyền, việc sử dụng khí cười là hành vi làm hao tổn Tinh – Khí – Thần, gây lệch lạc tâm lý và tổn hại tạng phủ. Hãy giữ lấy nụ cười thực sự bằng sự thanh thản nội tâm, thay vì đánh đổi sức khỏe để lấy khoảnh khắc hưng phấn giả tạo. Y học cổ truyền dạy rằng: “Dưỡng sinh là dưỡng Tâm, giữ khí điều hòa, giữ Thần yên định” – đó mới là cội nguồn của hạnh phúc bền vững.