Tại Hội nghị châu Âu lần thứ 31 về béo phì ECO 2024 ở Venice (Ý), nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng, gần một nửa số trường hợp ung thư có liên quan đến thừa cân, béo phì. Theo đó, béo phì là thủ phạm gây ra 40% số ca ung thư và cũng là nguyên nhân gây ra 32 loại ung thư khác nhau cho con  người.
Dưới đây là một số tư vấn của TS.BS Trần Bá Thoại - Ủy viên BCH Hội Nội tiết - Đái tháo đường Việt Nam, Cố vấn chuyên môn Bệnh viện 199 về mối liên quan giữa béo phì và các bệnh ung thư, xin mời cộng đồng cùng tìm hiểu để có thêm những kiến thức phòng bệnh.

CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ UNG THƯ
Cũng theo WHO, các yếu tố nguy cơ ung thư bao là:
(1) Hút thuốc lá
(2) Uống bia rượu
(3) Thừa cân và béo phì
(3) Các yếu tố dinh dưỡng, ăn thừa đường, thiếu rau trái, nhiều thịt đỏ…
(4) Không hoạt động thể chất
(5) Nhiễm trùng mãn tính như helicobacter pylori HP, viêm gan siêu vi B (HBV), viêm gan C (HCV) và một số loại virut gây u nhú ở người (HPV)..
(6) Môi trường và nghề nghiệp bao gồm bức xạ ion hoá và không ion hóa..
THỪA CÂN, BÉO PHÌ DỄ BỊ UNG THƯ GÌ?
Theo kết quả khảo sát của nhiều trung tâm nghiên cứu trên thế giới, tỷ lệ tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư của người thừa cân, béo phì so với người bình thường như sau:
(1) Ung thư tử cung: tăng lên 4-7 lần, đặc biệt ở những phụ nữ mãn kinh chưa sử dụng liệu pháp hormon thay thế.
(2) Ung thư thực quản: cao gấp 2-4 lần.
(3) Ung thư dạ dày: cao gần gấp đôi.
(4) Ung thư gan: cao gấp đôi.
(5) Ung thư thận: cao gấp đôi.
(6) Đa u tủy: tăng nguy cơ từ 15- 20%.
(7) U màng não: tăng lên từ 25- 50%.
(8) Ung thư tụy: cao gấp 1,5 lần.
(9) Ung thư đại tràng: cao hơn 30%.
(10) Ung thư túi mật: tăng 60% , phụ nữ cao hơn nam giới.
(11) Ung thư vú: trước mãn kinh tăng 15%, sau mãn kinh tăng từ 20- 40%. Béo phì là nguy cơ ung thư vú ở nam giới.
(12) Ung thư buồng trứng: tăng 10%.
(13) Ung thư tuyến giáp: chỉ tăng nhẹ 10%.
VÌ SAO THỪA CÂN, BÉO PHÌ DỄ BỊ UNG THƯ?
Các nhà nghiên cứu khoa học đưa ra 6 cơ chế lý giải tại sao thừa cân, béo phì tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư như sau:
1. Người béo phì thường dễ bị mắc các chứng bệnh hoặc rối loạn liên quan đến hoặc gây ra viêm mãn tính ở mức độ thấp, và theo thời gian viêm sẽ gây tổn thương DNA dẫn tới ung thư. Ví dụ: (1) Viêm mãn tính cục bộ gây ra bởi bệnh trào ngược dạ dày thực quản hoặc thực quản là một nguyên nhân có thể gây ung thư biểu mô tuyến thực quản; (2) Béo phì dễ bị sỏi mật, gây viêm túi mật mãn tính, là nguy cơ gây ung thư túi mật; (3) Viêm đại tràng mãn tính và viêm gan mạn tính (siêu vi, độc chất) là những yếu tố nguy cơ gây ung thư gan.
2. Mô mỡ sinh tổng hợp một lượng estrogen dư thừa, nồng độ estrogen cao liên quan gia tăng nguy cơ ung thư vú, nội mạc tử cung, buồng trứng, và một số loại ung thư khác.
3. Người béo phì thường tăng insulin và insulin growth factor-1 (IGF-1). (cường insulin máu hoặc kháng insulin). Nồng độ Insulin và IGF-1 cao có thể thúc đẩy sự phát triển của ung thư đại tràng, thận, tuyến tiền liệt và ung thư nội mạc tử cung.
4. Tế bào mỡ tạo ra adipokine, hormone kích thích hoặc ức chế sự phát triển của tế bào. Ví dụ, nồng độ leptin (một adipokine) trong máu tăng lên cùng với sự gia tăng chất béo khi béo phì sẽ thúc đẩy sự gia tăng phát triển tế bào trong cơ thể. Và adiponectin (adipokine khác) có tác dụng chống phát triển mô tế bào (antiproliferative effects) lại giảm thấp ở người béo phì.
5. Các tế bào mỡ cũng có thể có các tác động trực tiếp và gián tiếp lên các chất điều chỉnh tăng trưởng tế bào khác, bao gồm mTOR (mammalian target of rapamycin) và AMP kinase (AMP-activated protein kinase).
6. Các cơ chế khác có thể làm béo phì có thể ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư bao gồm thay đổi tính chất cơ học của mô liên kết quanh tế bào vú, thay đổi phản ứng miễn dịch, tác động lên hệ thống kappa beta nhân (nuclear factor kappa beta system) và quá trình stress oxy hóa.

TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội Nội tiết - Đái tháo đường Việt Nam
Cố vấn chuyên môn Bệnh viện 199